Βλαχογιάννης, Γιάννης

(Ναύπακτος 1867 – Αθήνα 1945).Ιστοριοδίφης και λογοτέχνης. Από την κοινή ονομασία της γενέτειράς του (Έπαχτος), υιοθέτησε το φιλολογικό ψευδώνυμο Γιάννης Eπαχτίτης. Η μητέρα του είχε σουλιώτικη καταγωγή· η προμάμμη του, Λαμπρογκιώναινα, ανήκε σε γνωστή οικογένεια του Σουλίου και έζησε τους διωγμούς του Αλή πασά και τη μεγάλη πολιορκία του Μεσολογγίου. Η καταγωγή αυτή επηρέασε τη ζωή και το έργο του Β., ως ακάματου ερευνητή ιστορικών αρχείων, ειδικά του 1821, ως ποιητή και πεζογράφου με γνήσιο λαϊκό ύφος και έντονη ηθογραφική διάθεση και ως πνευματικού ανθρώπου της γενιάς του 1880 με πίστη στον ελληνικό λαό και στη γλώσσα του. Το πάθος του Β. για το 1821 τον οδήγησε στη συγκέντρωση ενός επιβλητικού σε όγκο αρχειακού υλικού, των Ιστορικών Αρχείων του Γιάννη Β. Για τη διαφύλαξή τους ο Ελευθέριος Βενιζέλος ίδρυσε τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, τα οποία διηύθυνε από το 1914 έως το 1936 ο ίδιος ο Β. Τα ιστορικά και αρχειακά έργα που εξέδωσε είναι το Αθηναϊκόν Αρχείον (1901), η βιογραφία του Καραϊσκάκη από τον Δ. Αινιάνο (1903), τα Αρχεία του Μακρυγιάννη (1907), το Χιακόν Αρχείον (1910-24), τα Απομνημονεύματα της δεύτερης πολιορκίας του Μεσολογγίουτου Σπυρομίλιου (1926) και τα Στρατιωτικά Ενθυμήματα του Κασομούλη (1940). Έγραψε επίσης ποιήματα, που δημοσιεύτηκαν σε διάφορα περιοδικά και ιδιαίτερα στο δικό του, Τα Προπύλαια (1900-8), καθώς και διηγήματα: Ιστορίες του Γιάννη Επαχτίτη (1893), Ο Πετεινός (1914), Γύρος της Ανέμης (1923), Λόγοι και αντίλογοι (1923), Μεγάλα χρόνια (1930), Τα παληκάρια τα παλιά (1931). Ο ιστοριοδίφης και λογοτέχνης Γιάννης Βλαχογιάννης, σε προσωπογραφία του Φώτη Κόντογλου.